مدارک باستان شناسی منابع و مدیریت آب پاسارگاد در دوره هخامنشی

در گستره دشت پاسارگاد و مناطق پیرامون آن آثار گوناگون و ارزشمندی شناسایی شده که هر کدام از آنها جدای از کارکرد ویژه¬ای که دارند ارتباط مستقیمی نیز با محوطه حکومتی پاسارگاد داشته و تاثیر مستقیمی در شکل¬گیری، رشد و توسعه آن داشته¬اند. از جمله این آثار سدها، بندها و کانال¬های گسترده آب¬رسانی است که در قسمت¬های مختلف دشت پاسارگاد و مناطق پیرامون شناسایی شده اند. در فاصله حدود 22 کیلومتری شمال شرق پاسارگاد در ابتدای تنگه¬ای که به تنگ حنا معروف است دو سد تاریخی شناسایی شده که مربوط به دوره هخامنشی می¬باشند. هرکدام از این سدها سازه¬ای سنگی دارند که با دقت و مهندسی دقیق ساخته شده¬اند. سدها به وسیله کانالی به طول 2700 متر به هم متصل شده¬اند. در بخش دیگری از دشت و در محدوده دشت علفی در 15 کیلومتری شمال شرق محوطه پاسارگاد دو سد دیگر وجود دارد که به سدهای علفی معروفند. این سدها روی چند جریان فصلی جهت کنترل سیلاب و ذخیره آب ایجاد شده¬اند. همچنین در پایین دست چشمه بناب یک بند تاریخی وجود دارد که به به نظر می رسد جهت کنترل آب چشمه بناب و هدایت آن به محوطه پاسارگاد ساخته شده باشد. بند تاریخی دیگری نیز در جنوب پاسارگاد در محلی که به دم دریا معروف است وجود دارد که جدای از کارکرد آن به عنوان بند، راه ارتباطی میان دشت پاسارگاد و دشت کمین بوده است. در انتهای جنوبی دشت پاسارگاد و نزدیک تنگ سعادت¬شهر سد دیگری وجود دارد که به سد سرپنیران معروف است و روی یک جریان فصلی ساخته شده است. در تنگ بلاغی، منطقه توابع ارسنجان نیز سدهای تاریخی دیگری شناسایی شده است. جدای از این سدها کانال¬ها و شبکه¬های گسترده آب¬رسانی جهت انتقال آب سدها به مناطق مورد نظر ایجاد شده که گسترده¬ترین آنها کانال بخش شرقی دشت پاسارگاد است که نزدیک به 45 کیلومتر درازا دارد. همچنین در دو سمت تنگ بلاغی نیز کانال¬های آب¬رسانی وجود دارد که در برخی از قسنت¬ها با برش صخره ها ساخته شده¬اند. کاربری این سدها کنترل سیلاب¬، تامین آب مورد نیاز مناطق مسکونی، زمین¬های کشاورزی، باغ¬ها، پردیس کوروش و محوطه حکومتی پاسارگاد است. با توجه به مطالعات و بررسی¬های انجام شده تاریخ ساخت سدها و کانال¬های آب¬رسانی منطقه پاسارگاد مربوط به دوره هخامنشی است.